S Ö Z A L T I

euro 2024 |

14 iyun - 14 iyul tarixlərində Almaniyada keçiriləcək futbol bayramı. Bir çoxları Fransa və İngiltərəni favorit hesab edir. Məncə həmişəki kimi İngilislər bacara bilməyəcək. Bəlkə də beynimə loser kimi kodlanıblar bilmirəm. Şəxsən mən turnirin qalibi kimi fransanı görürəm. Çox əjdaha şəkildə gəlirlər. Keçim qrup təxminlərimə:

Burda Macarıstan qrupun sürprizi olacaq. Almaniya maks 2 olacaq. İsveçrə və Şotlandiya isə ən yaxşı 3-cü yer uğrunda mübarizə aparacaq. Qrupun həlledici oyunu elə 1-ci turdakı Macarıstan - İsveçrə matçı olacaq.

Azarkeşi olduğum və son çempion İtaliyanın taleyindən qorxuram. Spaletti bambılısı dünən hücumçu qıtlığında Bolognada əla mövsüm keçirən Orsolinini komandadan çıxartdı. İtaliyada hamı spalettini topa tutur. Zaccagni, çolaq el shaarawy və demək olar ki, bu sezon oynamayan faggiolini saxlayıb, Orsolini və lazionun qapıçısı provedeli kənarda tutub. İspaniya və Xorvatiya, hətta Albaniya da başağrısı olacaq İtaliyaya. Türkiyə ilə 0-0 bitən matçda da ümid vermədilər. Amma bu İtaliyadı. Qrupda 3 heç-heçədən sonra dünya çempionu olmuş komandadı. Bilmək olmaz. Bu qrupa təxmin vermək çox çətindi. Realist olsam hal-hazırki vəziyyətə uyğun olaraq: 1 İspaniya 2 Xorvatiya 3 İtaliya 4 Albaniya.

İngiltərə burdan təmiz çıxar. 2ci yer üçün Danimarka və Serbiya əlləşər və Danimarka yeri qapar.

Ən asan qrupdu bu məncə. Fransa 1, Hollandiya 2, Avstriya 3, bərbad oyun oynayan Polşa 4.

Ən maraqlı qrup. Hamı Belçikanın asanlıqla 1-ci olacağını desə də mənim fikrimcə onların generasiyasının limiti çoxdan bitib. Rumıniya sürpriz edəcək. Ukraniya da ondan geri qalmayacaq. Slovakiya 4-cülüyə məhkumdu.

Gəldik dananın Türkiyə üçün quyruğunun qopduğu yerə. Türkiyə burdan necə çıxırsa çıxsın 8/1-dən o yana getməyəcək. Çünki ya Fransa ya İngiltərə ya da b qrupunda hansısa əjdaha ilə qarşılaşacaq. Ümumiyyətlə Türkiyə elə komandadı ki, oyununu heç cür tuta bilmirsən. Heç vaxt stabil oynamırlar. 0 da çəkə bilərlər. 90+ -da vurulan qollar ilə 1-ci də çıxa bilərlər. Portuqaliya 1-ci olacaq sözsüz. Gürcüstan Mdb-nin hal-hazırda ən yaxşı oynayanıdı. (Russia excluded). Çexiya burda tale həll edən komanda olacaq.
Könlümdən keçən 2008 və 2012-dəki İspaniya kimi İtaliyanın da ardıcıl qalib gəlməsidir. Amma çətin. Real vəziyyət Fransanın çempionluğunu göstərir. Ümid edirəm ki, 2004 və 2016 kimi sıxıcı yox, 2000 və 2008 kimi yaddaqalan turnir olar.

sosioloji marksizm | elm

analitik marksizm ekolu ilə tanınan, sosial siniflər klassifikasiyasında yeni nəzəri paradiqmaları ilə həm sosiologiya sahəsində həm də bütöv olaraq marksizm sahəsində yeni cığırlar açan erik olin wrightın Viskonsin-Medison Universitetində verdiyi dərslərdən biri.

dərsin syllabusu 87 səhifədir -*. bu yay syllabusda paylaşdığı əsas oxumaları bitirməyi planlayıram.

syllabusdakı chapterlər bu şəkildədir:
1) giriş
2) sinfi struktur
3) sinfi təşəkkül
4) dövlət və siyasət nəzəriyyəsi
5) ideologiya və şüur
6) tarix nəzəriyyəsi
7) sosializm və xilas/azadlıq

və üstəlik əsas oxumaların yanında- əgər vaxtınız varsa- əlavə oxuma materialları da var. möhtəşəm syllabusdur.

syllabusun linkini paylaşıram. məncə göz atın və bu sahə haqqında nələrsə oxumaq istəyirsinizsə yararlanın.

link: https://drive.google.com/file/d/1Q64aPnfb1IlezJXjzcwuXMh62U8Silft/view?usp=sharinghttps://drive.google.com/file/d/1Q64aPnfb1IlezJXjzcwuXMh62U8Silft/view?usp=sharing

ufc | idman

Açılışı ultimate fighting championship olan mma təşkilatı. İnsanların niyə bu qədər az maraqlandığına təəsüflənirəm düzü, xususilə də həmcinslərim arasında. Nəticə də, dünyanın ən güclü ya da badass insanının kimi olduğu sualı maraqlıdır və bunun cavabının öyrəniləcəyi ən prestijli təşkilat ufcdir. One championship və bellator kimi təşkilatlar da var, lakin ordakı əksər divizyadakı çempionlar heç ufcnin top 10 una girə bilməz müvafiq çəki divizyasında. Təbii olaraq anlayıram bəzi insanlar şiddət və s. kimi görüntüləri sevmir, həmin insanların baxmamağı normal haldı. Ancaq ölkədə xususilə animeci kütlənin, heç ufc nin nə olduğunu eşitməməyi maraqlanmamağı qəribə gəlir. one punch man, naruto və oxşarı animelərə baxmaqdansa çox daha real olanına baxa bilərsiz. Və bu real xarakterlərdən çox daha yaxşı inspiration ala bilərsiniz. Misal verim döyüşçülərdən,
Alex pereira gec yaşda kick-box a başlıyır. Ən yüksək səviyyə olan glorydə 2 diviziyada çempion olur. 2 dəfə məğlub elədiyi israel adesanya tərəfindən hər hansı bir interviyuda, "mən əfsanə olanda, hər hansısa bir pubda arxamdan boş boş danışacaq , o heç kimdi" tərzi təhqir olunmadan sonra özünə tamam yad olan bir idmana başlıyır. Hansı ki grappling dediyimiz şey 30 dan sonra elə rahat öyrənilən bir şey deyil. Öyrənsən belə heç vaxt vasatın üstü ola bilməyəcəksən, bunun özü də böyük drawback di istenilen döyüşçü üçün. Pereira ufc debutunu edir, və hətta bambılı bambılı danışan adesanyanı knockout edir. Sonra bir yuxarı çəkidə də çempion olur və hal-hazırda planetdə ayaqüstü döyüşdə ən çox qorxulan döyüşçüdür desək düz olar. Və bu insanın bütün bu uğuru, brazilyanın kasıb favellalarından birində, yoxsullaqdan çıxaraq elədiyi də
ayrı bir heyrətamiz haldı.

Çox maraqlı personaj var yəni ufcdə, misal günlərcə qaranlıqda ac sussuz, balaca otaqda günlərcə duran jiri prochazka. Bu xarakter elə bil sırf mistik anime xarakteri sevən insanlar üçün dizayn olunub. Günlərcə meşədə tək qalıb, məşq edir, just insane dude overall. Hərtərəfli döyüşə bilir, ancaq əsasən ayaqüstü döyüşməyə üstünlük verir, və sıfır guard ilə, full hücüm. Alex pereira kimi dünyanın ən təhlükəli kickbox çusunun belə üstünə şığıyır, əli qolu qarınında, ayaqları yediyi low kick lərdən təndimiş, qızarmış(döyüşdən sonra hətta morarmış olacaq) vəziyyətdə.
Son olaraq döyüş deyim maraqlananlar baxsın.
https://youtu.be/dHKRVKnChFI?si=SPdvsxA140sdhjxV

Jiri ilə glover teixeirü nın döyüşü həqiqətən yüksək gərginlikli bir kəmər döyüşü idi, gərginlik dedim yəni daim bir actionın olduğu maraqlı bir döyüş, sıxıcı şəkildə bir roundda 10, 15 jab in atıldığı bir döyüş yox. Düşünürəm ki, bu döyüşə önyarqısız baxan insan mma fanatı ola bilər.
Səhv eləmirəmsə gloverin 8 ci dərəcə bjj qara kəməri var və bu onu idmandakı ən yüksək grappling çi deməyimizə bəs edər. Ancaq mma təkcə grappling deyil.

https://youtu.be/7CAkyfHMhhA?si=dgNlY8GcxY5sm7cn
Rober whittaker , yoel romero

Müasir dövr middleweightdə(83kg) ən yaxşılardan olan cavan Whittakerın 41 yaşlı kafdar romero ilə olan 2- ci döyüşü. Romeroya kafdar dediyimə baxmıyın the dudes is insanely ripped and explosive. Çox gec başladığı idmana səhv eləmirəmsə 35,(köhnə olimpik gürəşçidir) əfsanə olaraq ayrılmışdı ufcdən. Qeyri mümkün bir nailiyyətdi həqiqətən 35 indən sonra təzə idmana başlamaq oyana, 35 indən sonra çempion ola bilmək ya da oxşarı bir nailiyyət göstərmək qeyri mümkün bir haldı. Çünki istər istəməz qocalırsan, əgər heavyweight ya da light heavyweight deyilsənsə. Romero onsuz adi bir insan deyil, hamı kuba da bədəninə qəribə experimentlər olunduğu bilir, ancaq yenə də idmanın özündə doping təşkilatları nəzarət edir, keçə bilibsə fair competition.

https://youtu.be/h9oj6HEdZSI?si=_0lutKRzOWW03d_v
Son olaraq aşağı çəkilərdən daha texniki olan, volkanovski, islam makhachev döyüşü. Volkanovski bu döyüş zamanı məğlubiyyətsiz demək olar, çempion idi 66 kiloda, islam isə xəbibin atasının favorit tələbəsi idi və çempionluğu oliveirdan(xəbibi udacağı deyilirdi, çox yaxşı grapplingi olduğuna görə) almışdı. Çoxlarına görə xəbibdən daha yaxşı olan islam, xususilə ayaqüstü döyüşdə, əksər döyüşlərini 1 dəqiqənin altında bitirən islam üçün çıxa biləcək ən texniki və inatçı rəqiblərdən idi alexander, həmçinin bütün çəki divizyalarını əhatə edən reytinqdə də, pound for pound rankingdə də 1 ci sırada idi. Bu döyüş digərləri qədər, süper maraqlı olmaya bilər, ancaq məğlubedilməz dağıstan grappling məktəbinin qarşısına çıxan ən güclü oponentin döyüşə necə bir əhəmiyyət qazandırdığnı qavraya bilsəz, yüksək diqqətlə baxacağıvıza şübhəm yoxdur. Hərhalda texniki skill olaraq bunun üstünə çıxa biləcək başqa qarşıdurma yoxdur.

Sona da ufc üçün xüsusi tarixi əhəmiyyəti olan bir neçə maraqlı döyüş qoyacam
https://youtu.be/en4hR34Bl8w?si=Xm8rBGOoan4LTDtz
https://youtu.be/l8s2fsfIpUA?si=AFqEA-1VW_NkK6e8
https://youtu.be/JuBBIJ7adjM?si=l2RWjq2ktf83kZKQ

obyekt yönümlü proqramlaşdırma | proqramlama

(OYP) - verilənlərin obyektlər üzərindən formasını dəyişməsi üzərinə qurulmuş proqramlaşdırma methodu. yazılmış funksiyaların təkrər istifadəsinə və daha kompleks məntiqə kömək edir.

// birinci class-da yaradılan obyekt və methodun digərində çağırılıb istifadə edilməsi:
class a {
string name;
public void method_a();
}
// ikinci class-da implementasiyası
class b extends class a {
name = "jhon.doe'':
method("do something");
}

bəzi methodolojiyaları:
enkapsulyasiya (encapsulation),
varislik (inheritance),
polimorfizm (polymorphism),
abstraksiyası (abstraction),
obyektlər arasında informasiya axınının təşkili (sending messages / message sending),
təkrar istifadə oluna bilərlik ( reusability).

java - c - c++ - Python - php
bu linkdə azərbaycanca ətraflı və bəsit izahı da var

perfume genius | musiqi

əsl adı Michael Alden Hadreas olan əsasən indie pop, indie rock və art pop tərzlərində mahnılar bəstəyən amerikalı musiqiçidir. Özünə seçmiş olduğu bu ləqəb isə Perfume The Story of a Murderer filmindən irəli gəlir. 2020-ci ilin diqqət çəkən albumlarından biri Set My Heart on Fire Immediately olsa da onun no shape albumunu daha çox bəyənirəm.

Tanımaq istəyənlər üçün:
(baxma: jason)
(baxma: otherside)
(baxma: die 4 you)
(baxma: slip away)
(bax: queen)
(baxma: without you)

euro 2024 |

sosioloji marksizm | elm

ufc | idman

obyekt yönümlü proqramlaşdırma | proqramlama

javascript | proqramlama

28 may 1997 b.dortmund - yuventus matçı | idman

fonetik norma ★ wiki

keçməzdən əvvəl, Aşağıdakı yazıda Fonetik norma, Eynicinsli qoşasaitli və sözlərin yazılışı, sonu “Q” ilə bitən sözlərin qaydası, sonu “k” ilə bitən sözlərin qaydası, Qoşa yy samiti ilə yazılan sözlər, bir y samitilə yazılan sözlər, müxtəlifcinsli qoşasamitli sözlər haqqında məlumat var.

Ümumxalq dilində söz müxtəlif variantlarda işlənsə də, ədəbi dildə ancaq bir variantda tələffüz olunur və yazılır.
• Ədəbi dildə sözün tələffüz qaydası orfoepik norma adlanır. Azərbaycan ədəbi dilinin orfoepik norması orfoepik lüğətdə əks olunur.

• Ədəbi dildə sözün yazılış qaydası orfoqrafik norma adlanır. Orfoqrafik norma orfoqrafiya lüğətində əks olunur.


• Xüsusi isimlərin böyük, ümumi isimlərin kiçik hərflərlə yazılması, mürəkkəb sözlərdəki defis işarəsinin qoyulması, durğu işarələrinin istifadəsi orfoqrafik norma ilə müəyənləşir.


• Həm orfoepik, həm də orfoqrafik normalar dilin fonetik quruluşu ilə müəyyən edilir.


• Fonetik normada digər normalara nisbətən dəyişmə gec olur.


• Hər bir dildə, o cümlədən də Azərbaycan dilində bir sıra sözlərin tələffüzü ilə yazılışı arasında müəyyən fərqlər özünü göstərə bilir. Bu baxımdan dilimizdə elə sözlər vardır ki, onları tələffüz edildiyi kimi yazmaq, yaxud əksinə, yazıldığı kimi tələffüz etmək səhvdir. Məs.: [məx`təp] deyilir, məktəb yazılır, [ma:vin] deyilir, müavin yazılır və s. Deməli, fonetik norma iki şəkildə təzahür edir: düzgün yazı təzahürü – orfoqrafiya, düzgül tələffüz təzahürü – orfoepiya.


• əgər orfoepik, ya da ki, orfoqrafik norma pozulubsa, onda fonetik norma pozulmuş sayılır.


• durğu işarələrindən səhv istifadə orfoqrafik normanın pozuntusudur.

6-cı qaydanı bir az genişləndirim, yəni ümumi qaydasını yazım. Yuxarıdakı örnəklərdə, əslində, müxtəlifcinsli qoşasaitli sözlər əsasında formalaşır. Nədir bu müxtəlifcinsli qoşasaitli sözlər
Müxtəlif cinsli sait qoşalığında səsartımı, səsdüşümü, bəzən hətta səs dəyişməsi hadisələri baş verir. Bəzi sözlərin isə deyilişində və yazılışında heç bir fərq baş vermir. Müxtəlifcinsli sait qoşalığı sözün əvvəlində, ortasında və sonunda ola bilər.
a) Ai, əi, io, ea, aü, ia hərf birləşmələrinin işləndiyi sözlərdə -y samiti artırılır.
Məs.: ailə [a:yilə], Səidə [Səyidə], iaşə [iyaşə], bioloq [biyolok`], təbiət [təbiyət], teatr [tiyatr] və s. Bu cür sözlərdə səs artımı hadisəsi baş verir.
b) əa, üa, üə hərf birləşmələrinin işləndiyi sözlərdə isə birinci sait tələffüz olunmur, ikinci sait isə uzun tələffüz olunur. Məs.: səadət [sa:dət], müəyyən [mə:yyən], müəllim [mə:llim], müasir [ma:sir], və s. Belə sözlərdə səsdüşümü hadisəsi baş verir.

c) Qoşasaitli mürəkkəb sözlərdə də yanaşı gələn sait səslərdən birincisi tələffüzdə düşür. Məs.: xalaoğlu [xaloğlu], dayıoğlu [dayoğlu], bacıoğlu [bacoğlu], əliaçıq [əlaçıx] və s. Belə sözlərdə səsdüşümü hadisəsi baş versə də, uzun tələffüz olunan səs olmur.

d) Dilimizdə bəzi müxtəlifcinsli sait qoşalığı olan sözlər var ki, həmin sözlərdə tələffüz zamanı heç bir dəyişiklik olmur. məs.: aktual, memuar, qiraət, laos, xaos, seul, şüəra, bəraət, seans, mətbuat, sual, məcmuə, pauza, sauna, fauna, raund, şücaət, şüa, riayət və s.

hazır söz düşüb eynicinsli qoşasaitli sözlərin qaydalarını da yazım.

(kalin:Eynicinsli qoşasaitli sözlər)


Eynicinsli qoşasaitli sözlərdə saitlərdən ikisi birlikdə bir uzun sait kimi tələffüz edilir. Eyni sait qoşalığı sözün ortasında və sonunda işlənə bilər. Məsələn: təəccüb [tə:ccüb], təəssüf [tə:ssüf], əmtəə [əmtə:], bədii [bədi:] və s. Qoşa o saiti ilə işlənən. Məs.: zoologiya [za:logiya], kooperasiya [ka:perasiya] və s.


sonu cingiltili samitlə bitən sözlərin yazılışı və tələffüzü

əvvəlcə, cingiltili və kar samitləri müəyyən edək:
Samitlər səs tellərinin iştirakına görə iki növə bölünür:
1. Kar samitlər
2. Cingiltili samitlər
Kar samitlər təkcə küydən əmələ gəlir və onların tələffüzündə səs telləri iştirak etmir.
Cingiltili samitlərin tələffüzündə isə səs telləri iştirak edir və onlar küydən və avazdan ibarət olur.
Dilimizdəki cingiltili və kar samitlərin çoxu cütlük təşkil edir:

Cingiltili samitlər: b q v ğ d j z y g c l m n r
Kar samitlər: p k’ f x t ş s x’ k ç - - - - h
Müəyyən etdiyimizə görə keçək qaydaya sonu b,d,g,c samitləri ilə bitən sözlərdə tələffüz zamanı iki fərqli cəhət yaranır:
1) Yazıldığı kimi tələffüz olunur bu zaman həmin söz ya saitlə başlayan şəkilçi qəbul edir, ya da özündən sonra gələn söz saitlə başlayır. Məs.: corabı, tüfəngin, qılınc oynatmaq, palıd ağacı və s.
2) Həmin samitlərin kar qarşılığı kimi tələffüz olunur. Bu zaman həmin sözlər ya samitlə başlayan şəkilçi, ya da özündən sonra samitlə başlayan söz gəlir.
bu cür sözlər şəkilçisiz işləndikdə də, əsasən, kar tələffüz olunur.
məs.: bulud topası [bulut topası], buludlu [bulutdu], corab [corap] və s.

Sonu c samiti ilə bitən çoxhecalı sözlər ayrılıqda işləndikdə [ç] kimi tələffüz olunur: gənc [ç], ülgüc [ç] və s. Bu sözlərdən sonra d, l,t, s, n, z samitləri ilə başlanan şəkilçilər və ya sözlər gəldikdə isə əsasən, [ş] kimi tələffüz olunur. Məsələn: ağacdan - [ağaşdan], çəkicsiz - [çəkişsiz], ülgüc [ş] yarası çəkic [ş] səsi və s.

Sonu “z” samiti ilə bitən bəzi sözlər də kar tələffüz olunur. Məs.: yersiz cavab [yersis cavap], almaz [almas], palaz [palas] və s.
Bu arada, tələffüz zamanı dəyişikliyə uğrayan hərf orfoqram adlanır: kənd [kənt]


Sonu qoşa samitlə bitən təkhecalı sözlər.
Dilimizdə bəzi təkhecalı sözlər var ki, sonu iki samitlə bitir. Belə sözlər iki növə bolünür
1. Eynicinsli qoşasamitli sözlər;
2. Müxtəlifcinsliqoşasamitli sözlər.



Eynicinsli qoşasamitli təkhecalı sözlər
Eynicinsli qoşasamitli təkhecalı sözlər əsasən ərəb mənşəli sözlərdir. Məs.: haqq, sirr, fənn, xətt, həll, rədd, hiss, küll və s. Belə sözlərə samitlə başlanan şəkilçi artırdıqda son samit düşür. məs.: hədsiz, haqlı, sirli və s.
Qeyd: “hiss” və “küll” sözləri istisnadır. “Hiss” sözündə yalnız sifətin “sız” şəkilçisi artırıldıqda düşür: “hissiz” bu, vacib qeyddir. Unutmasanız, əla olar.

Rəsmxət,hüsnxət kimi mürəkkəb sözlərdə söz kökündəki samit səsin biri yazılır.

Mürəkkəb sözün tərkibində birinci işlənən belə sözlərdə şəkilçisiz qoşa samitlərin hər ikisi yazılır və mürəkkəb söz defislə yazılır. Həddi-büluğ (təzəlikcə dəyişdirilib unutmayın), haqq-hesab, haqq-nahaq və s.

Müxtəlifcinsli qoşasamitli təkhecalı sözlər

Müxtəlifcinsli qoşasamitli təkhecalı sözlərdə iki fərqli xüsusiyyət yaranır:
1. Samitlərdən ən azından birinin cingiltili olduğu belə sözlərdə tələffüz zamanı samitlərin arasına qapalı sait səs artırılır. Məs.: qəbz, əsr, əmr, zülm, nəbz, hüzn, həsr, üzv, həbs, kəsr, sədr, mətn, fəhm, sehr və s. Bu sözlərə samitlə başlayan şəkilçi artırıldıqda da səsartımı hadisəsi baş verir məs.: zülmkar [zülümkar], fəhmli [fəhimli] və s.

2. Sonu iki kar samitlə bitən sözlərə samitlə başlayan şəkilçi artırıldıqda ikincisi tələffüz olunmur. Məs.: dost-luq [doslux], neftçi [nefçi] və s.
ikinci variantda verilmiş qayda çox hecalı sözlərə də aiddir. Məs.: sərbəstlik [sərbəslix`], xoşbəxtlik [xoşbaxlıx`] və s. ümumiyyətlə, st, şt, ft hərf birləşmələri ilə bitən sözlərdən sonra samitlə başlayan şəkilçi gələrsə tələffüzdə, ikinci samit düşür.

Bəzi ikihecalı sözlər var ki, onların tələffüzü tək hecalı qoşasamitli sözlər kimi olsa da, yazılışında onlardan fərqlənir, yəni yazılışda qapalı sait olur. Həmin sözlər bunlardır: qəbir, qədir, eyib, ətir, zehin, izin, səbir, ömür, isim, cisim, nəsil, sətir, sinif, fəsil, fikir, şəkil, heyif, meyil, şeir, əsil və s.



Sonu “Q” ilə bitən sözlər.
Dilimizdə son səsi [x`] (yumuşaq y səsidir) və ya [ğ] kimi tələffüz olunan çoxhecalı sözlər q ilə yazılır. Söz şəkilçisiz tələffüz olunduqda q-x kimi tələffüz olunur. Məs.: qatıq [qatıx], qonaq [qonax], və s. bu cür sözlərə saitlə başlayan şəkilçilər artırıldıqda q-ğ əvəzlənməsi baş verir. Bu təkcə tələffüzdə deyil, həm də yazılışda da belədir. Məs.: ocağa, qonağın və s.

Sonu q ilə bitib [k`] (ka) kimi tələffüz olunan sözlər ərəb mənşəli sözlərdir. Həmin sözlər bunlardır: müttəfiq, ittifaq, nifaq, istintaq, şəfəq, üfüq, hüquq, eşq, əxlaq, vərəq, aşiq, natiq, irq və s. Belə sözlərə saitlə başlayan şəkilçi artırsaq, heç bir fərq olmaz. Məs.: aşiqi, natiqi, müttəfiqimiz və s. Buraya bəzi Avropa mənşəli sözlər də aiddir: dialo`q [k`], monoloq [k`].

Qeyd: sonu q ilə yazılan tək hecalı sözlərə də saitlə başlayan şəkilçi artırdıqda da əvəzlənmə baş vermir: xalq-ım, irq-i və s.


Sonu “k” ilə bitən sözlər
Son səsi [x`] kimi tələffüz olunan çoxhecalı milli sözlər [ke] ilə yazılır. Bu cür sözlər şəkilçisiz k ilə yazılır. Məs.: bilik [bilix`], külək [küləx`], ürək [ürəx`] və s. belə sözlərə saitlə başlayan söz və ya şəkilçi artırdıqda yazılışda k-y əvəzlənməsi baş verir. Məs.: biliyi, çörəyi, ürəyin, küləyi və s.
Qeyd: sonu k ilə bitən təkhecalı sözlərə saitlə başlayan söz və ya şəkilçi artırdıqda dəyişilmə olmur. Məs.: türk-ü, börk-ü, lək-in, və çox hecalı alınma sözlər üçün də keçərlidir. Məs.: malik-in, idrak-ı, iştirak-ımız, çərik-imiz, əmlak-ın, istehlak-ı və s. Istisna: mələyim.

Eynicinsli qoşasamitli sözlər
Qoşasamitli sözlərin yazılışı və tələffüzü
Qoşasamitli sözlər iki növə bölünür:1) Eynicinsli qoşasamitli sözlər. 2) Müxtəlifcinsli qoşasamitli sözlər.
Eynicinsli qoşasamitli sözlər özləri də iki qrupa bölünür: kar samitlərin qoşalığı və cingiltili samitlərin qoşalığı.
Kar samitlərdən qoşa kk, pp və tt samitləri ilə yazılan sözlərdə ikinci kar samit onun cingiltili qarşılığı kimi tələffüz olunur. Məs:hətta [hətda], əlbəttə [əlbətdə], guppultu [gupbultu] və s.
Kar samitlərdən qoşa ff, ss samitlərinin işləndiyi sözlərdə tələffüzdə heç bir fərq yaranmır. Məs: tələffüz [tələffüz].
Qoşa qq samitləri ilə yazılan sözlərdə birincisi kar qarşılığı kimi tələffüz olunur. Məs: rəqqas [rəkqas] ,saqqız [sakqız] və s.
Cingiltili samitlərdən qoşa bb, cc, dd, ll, mm, nn, rr, vv, zz, ff samitlərinin işləndiyi sözlərdə tələffüzdə heç bir fərq yaranmır. Məs: abbat [abbat], rəssam [rəssam], addım [addım], şəffaf [şəffaf] və s.
Qoşa yy samitləri ilə yazılan sözlərin bir çoxu bir y ilə deyilir. Məs: kəşfiyyat [kəşviyat], hissiyyat [hissiyat]və s.
Söz kökündə işlənən qoşa yy samitləri yazıldığı kimi də tələffüz olunur. Məs: səyyah, səyyad, qəyyum, səyyarə, təyyarə, Fəyyaz, Teyyub və s.

Müxtəlifcinsli qoşasamitli sözlər
1. Söz ortasında q samiti kar samitdən əvvəl gələrsə, tələffüzdə q-k` əvəzlənməsi baş verir. Məs:iqtidar [iktidar], təqsir [təksir] və s. Bu cür tələffüz olunan sözlər əsasən alınma sözlərdir.
2. Söz ortasında iki müxtəlif kar samit yanaşı gələrsə, adətən, ikincisi cingiltili tələffüz olunur. Məs: əski [əsgi], ustad [usdad] və s.
istisna: istintaq [istintak`]. Qeyd: alınma mənşəli –kar və -keş şəkilçilərindəki [k] səsi həmişə olduğu kimi tələffüz olunur.



3. Söz ortasında vt samit qoşalığı gələrsə, birinci samit kar qarşılığı kimi tələffüz olunur. Məs: avtomat [aftamat] ,avtobus [aftobus] və s.

4. k samiti iştənilən samit səsdən əvvəl gələrsə, adətən, tələffüzdə k-x` əvəzlənməsi baş verir. Məs:məktub [məx`tup], küləkli [küləx`li] və s.

5. Söz ortasında b,m samitlərindən əvvəl gələn n samiti [m] kimi tələffüz olunur. Məs:anbar [ambar], qənbər [qəmbər], zənbil[zəmbil], günbəz [gümbəz], sünbül [sümbül], şənbə [şəmbə] və s. Kombayn, kombinat, kömbə, pambıq sözləri m ilə yazılır.

6. Sonu ç ilə bitən sözlərə d, z, s, t, l, n samitləri ilə başlanan şəkilçi və ya söz gələrsə, tələffüzdə ç-ş əvəzlənməsi baş verir. Məs:qaçdı [qaşdı], heç nə [heş nə], üç dəfə [üş dəfə] və s.

7. Sözün ilk c samitindən sonra d, l, s, z samitləri gələrsə, c-j əvəzlənməsi baş verir. Məs:güclü [güjdü], səcdə [səjdə] və s.


Qoşa yy samitləri ilə yazılan sözlər
Məsuliyyət, əməliyyat, nəqliyyat, ətriyyat, təyyarə, qəyyum, Xəyyam, səyyah, səyyar, ədəbiyyat, mənəviyyat, riyaziyyat, hədiyyə, cərrahiyyə, xasiyyət, vəziyyət, əhəmiyyət, kəmiyyət, nailiyyət, cəmiyyət, şəxsiyyət, hakimiyyət, mülkiyyət, xüsusiyyət, məğlubiyyət, qalibiyyət, hürriyyət, xəfiyyə, niyyət, məğlubiyyət, müvəffəqiyyət, müəyyən, kəşfiyyat, xeyriyyə, bəşəriyyət, aidiyyət, ictimaiyyət, niyyət, bələdiyyə, ciddiyyət, cərrahiyyə, cinsiyyət, davamiyyət, ədliyyə, eyniyyət, fərziyyə, fəaliyyət, fəxriyyə, əziyyət, hal-qəziyyə, heysiyyət, ilahiyyat,irsiyyət, istiqlaliyyət, keyfiyyət, külliyyat, qabiliyyət, maliyyə, məhdudiyyət, mədəniyyət, mədhiyyə, məhrumiyyət, məşğuliyyət, məhkumiyyət, mənsubiyyət, məziyyət, məsuliyyət, məzuniyyət, müdiriyyət, muxtariyyət, mütləqiyyət, nəşriyyat, səciyyəvi, şəxsiyyət, vəsiyyət və s.
Bir y samiti ilə yazılan sözlər
Tövsiyə, saniyə , tərbiyə, məyus, təyin, akasiya, aksiya, Akademiya, alleqoriya, allergiya, laboratoriya, ambisiya, anarxiya, artilleriya, batareya, Bəxtiyar, coğrafiya, dekorasiya, diviziya, dizinteriya, ehtiyat, ehtiyac, federasiya, fiziologiya, filarmoniya, filologiya, fotoqrafiya, frazeologiya, haşiyə, heyət, imperiya, inteqrasiya, investisiya, inversiya, intonasiya, infeksiya, izolyasiya, kampaniya, kommersiya, koordinasiya, qvardiya, muğayat, orfoepiya, olimpiya, riayət, şayiə, təmayül və s.



Bir dənə də link qoyuram, istəyən olsa, girsin yazsın. Fonetik normaya dair 5 sualdır.

https://www.testbook.az/test/show/233/1/testler-azerbaycan-dili-x-sinif-26-fonetik-norma

cavab izahları aşağıdadır:

1) Fonetik normanın pozulduğu cümləni istəyir. Fonetik norma dedikdə ya yazılış səhv olacaq, ya durğu işarəsi, ya da ki transkripsiyada deyilişi səhv verilmiş olmalıdır.
biz A) variantına baxsaq, görərik ki, “desinlər” sözünü orfoepik tərzinə uyğun yazıblar. əslində, o “desinlər” olmalı idi. Yəni cavab, buna görə də “A)” variantıdır
2) Orfoepik norma deyiliş qaydasıdır. Bu sualın cavabını, əslində, “q-ğ” əvəzlənmə qaydasında demişdim. ərəb və fars mənşəli sözlər deyilişdə heç bir dəyişikliyə məruz qalmır. Yəni cavab “C)” variantıdır.
3) Yazılış qaydası. Bu, qaydadır və cavabını fonetik nomanın 2-ci bəndində vermişəm. Yəni cavab “A”dır.
4) Fonetik normanın pozulmadığı cümləni istəyir. Bu sualın səhv variantlarını düzgün edirəm, baxın:
“oynuyum” yox, “oynayım” olmalı idi, yəni a variantı səhvdir.
“nə” inkarlıq bağlayıcısı olan cümlədə inkar söz olmaz, yəni b variantı da səhvdir.
leyli və məcnun dırnaqsız yox, dırnaqla yazılmalıdır, yəni “leyli və məcnun” olmalı idi.
Sualın cavabı “C)”dir.

tissot prx | texnologiya